با سلام جناب Vahid و خیلی ممنون بابت توضیحاتتان.
کار من طوری است که از «دستور خطّ فارسی» فرهنگستان زبان و ادب فارسی و همچنین «فرهنگ املایی خطّ فارسیِ» علی‌اشرف صادقی استفادۀ مکرر می‌کنم و ترجیح شخصی خودم هم پیروی از مصوبات فرهنگستان است و به بزرگانی همچون اسماعیل سعادت، احمد سمیعی، علی‌محمد حق‌شناس، محمدرضا باطنی، علی‌اشرف صادقی و دیگران که در تهیۀ این جزوه همکاری کرده‌اند ارادت دارم. البته این عزیزان در کار خود برجسته‌اند و به نظرم شایستۀ صفت «کله‌گنده» نیستند. اساساً صحبت کردن از بزرگ بودن کدام یک و مقایسۀ شاملو یا کابلی با کس دیگری بیراهه رفتن است، زیرا قرار نیست برجسته‌ترین را انتخاب کنیم و فرض کنیم باقی یاوه‌سرایی می‌کنند.
بحث «غلط» و «درست» متفاوت است با «متداول» و «نامتداول». علاوه بر جزوۀ فرهنگستان، دستورِ خط‌های دیگری هم وجود دارد از جمله جزوه‌ای که مرکز نشر دانشگاهی دارد و همچنین جزوه‌هایی که در نشرهای بزرگ هر انتشارات برای خودش دارد (مثل انتشارات «سمت») و همه هم با هم متفاوت است. هیچ یک هم «غلط» نیست. در یکی از جزوه‌ها می‌گوید بنویسید «برترینها» و در جزوۀ دیگری گفته شده بنویسید «برترین‌ها». توجه کنید که هیچ یک غلط نیست.
من هم با شما هم‌رأی‌ام که «چه‌گونه» و «کنج‌کاوانه» نامتداول است (هرچند معیار این کجاست؟ مشاهدات شخصی من و شما را می‌شود «معیار» گرفت؟ پس این هم خودش محل بحث است). بحثم این بود که «غلط» نیست، در صورتی که در پادکست آن را طوری می‌خوانند که مسخره‌اش کنند و یعنی بابت «غلط» نوشته شدنش دارند دستش می‌اندازند. میلاد در دقیقۀ ۳۰ و ۳۱ می‌گوید که در صفحۀ ۳۶۶ خط ۴ (که شادی تصحیحش می‌کند: خط ۵) نوشته شده «چه‌گونه» (و آن را chehgune می‌خواند). آن چیزی که در آن صفحه نوشته (چه با نیم‌فاصله یعنی «چه‌گونه» و چه با فاصله یعنی «چه گونه») به هر حال آن طور که میلاد خواند خوانده نمی‌شود. دربارۀ رسم‌الخط موافقم که باید یکدستی در کل متن رعایت شود (که در کتاب‌های هری پاتر نایکدستی در متن کم نیست و بحث ما هم این نیست) اما بحث من این نبود که «متن باید هماهنگی سبکی داشته باشه». شما می‌گویید «اگه همه جای کتاب چه‌گونه و کنج‌کاوانه بود صحبت شما درست بود» اما اصلاً شیوۀ یکدستی در تلفظ «چه‌گونه» تأثیری ندارد. من اگر «چه‌گونه» را با پنج تا فاصله هم بنویسم chehgune خوانده نمی‌شود.
می‌توان با ایرج کابلی و شاملو و امثالهم مخالف بود، اما نمی‌توان بابت «چه‌گونه» نوشتن مسخره‌شان کرد. مخالفت با تمسخر متفاوت است. دوستان کارشان را می‌کنند و از دست شخص من هم کاری برنمی‌آید جز نوشتن همین چند خط و به قول سعدی «من آنچه شرط بلاغست با تو می‌گویم / تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال».
دربارۀ kitchen (در واقع kitchens)، شما می‌گویید «و اصلاً کارکنان آشپزخانه هم ترجمه نشده که». دوست گرامی، من هم نگفتم که «کارکنان آشپزخانه» ترجمه شده. میلاد اشاره کرد که «آشپزها» ترجمه شده. من صرفاً با اشاره به دو منبع نوشتم که در این منابع معادل‌های kitchen علاوه بر «آشپزخانه» چیزهای دیگری بوده از جمله «کارکنان آشپزخانه» و «آشپزها» و نظرم را دربارۀ اینکه چه ترجمه شود نوشتم: اینکه «آشپزها» از «آشپزخانه‌ها» مناسب‌تر است و در ضمن به نظرم «کارکنان آشپزخانه» از «آشپزها» هم بهتر است (یعنی اگر من مترجم بودم جای «آشپزها» می‌نوشتم «کارکنان آشپزخانه»). اما ببینیم میلاد چه گفته: در دقیقۀ ۳۱ میلاد می‌گوید که ما که می‌دانیم که هاگوارتز آشپز ندارد و کارهای پخت‌وپز و اینها را الف‌های خانگی انجام می‌دهند. دوستانِ پادکست گفتند باید نوشته می‌شد «آشپزخانه‌ها» (که در واقع این جمع بستن هم صحیح به نظر نمی‌رسد). میلاد تصورش این است که kitchen معنی «آشپزخانه» می‌دهد و اگر منظور «آشپز» باشد در انگلیسی chef می‌آید، پس در اینجا از لفظ «آشپز» استفاده نشده. خب، این اشتباه است. آیا مثلاً هر جا love دیدیم باید «عشق» ترجمه کنیم؟ و اگر passion دیدیم باید چیز دیگری ترجمه کنیم؟ (محض نمونه، در «فرهنگ معاصر کیمیا» (فارسی-انگلیسی) نوشتۀ کریم امامی برای «عشق» دو معادل love و passion داده شده است.) این همان «افسون معنای اول» است. در پاسخ، من هم نوشتم که معنی «آشپزها» و «کارکنان آشپزخانه» هم می‌دهد. بنا بر این، نمی‌توان مترجم را از این بابت مسخره کرد. همین که من «کارکنان آشپزخانه» را می‌پسندم و شما «آشپزخانه» را نشان می‌دهد که بحث در مرحلۀ جوک و خنده نیست. اما، به هر حال، می‌توان با اطمینان گفت «آشپزخانه‌ها» (که دوستانِ پادکست معادلِ مد نظرشان بود) صحیح نیست، چون در هاگوارتز چندین آشپزخانه تا جایی که در کتاب‌ها خوانده‌ایم وجود ندارد (و البته این را هم در نظر گرفت که هر جا در کلمۀ انگلیسی آخرش s باشد نباید جمع ترجمه کرد).
ضمناً، جن‌های خانگی «کارکنان آشپزخانه» (و «آشپز»)اند. غذا از غیب درست نمی‌شود و مواد اولیه به طریقی آماده می‌شود و به غذا تبدیل می‌شود. واضح است که آن کسانی که این کار را می‌کنند (به قول میلاد پخت‌وپز می‌کنند) آشپزند. اگر به کریچر که برای بچه‌ها غذا درست کرده بود آشپز نگوییم پس چه باید بگوییم؟ من متوجه نمی‌شوم میلاد چرا می‌گوید هاگوارتز آشپز ندارد و این را از چه چیزی نتیجه می‌گیرد.
اشتباهات ویدا اسلامیه و خود موضوعات مطرح در کتاب‌های هری پاتر آن قدری هست که نیازی به اختراع چنین چیزهایی برای افزودن طنز به پادکست نباشد: بدون اینها هم می‌توان میزان طنز پادکست را حفظ کرد. بحث من دربارۀ استدلال و اینها چندان مربوط نیست به اینکه «طرف مقابلت می‌تونه از این سوء استفاده کنه علیه‌ت». وقتی (بی‌دلیل) مسخره کنیم این روال ناصحیح در میان خوانندگان که اکثراً نوجوان و جوان‌اند باب می‌شود و به‌مرور شیوۀ مواجهۀ آنها با موضوعات همین طوری خواهد شد؛ مثلاً، بچه‌ها «بخاری دیواری» را مسخره کردند؛ الان اگر کتابی با ترجمۀ سروش حبیبی یا نجف دریابندری یا ابوالحسن نجفی بیاید زیر دست خوانندۀ ما و «بخاری دیواری» در آن ببیند آیا نمی‌گوید که این مترجمانْ دیگر چقدر ناشی‌اند؟ در صورتی که این مترجمان از زمرۀ بهترین مترجمان‌اند و «بخاری دیواری» هم معادل «غلطی» نیست و در فرهنگ‌های انگلیسی به فارسی آمده و در فرهنگ‌های فارسی هم ضبط شده و برایش توضیحاتی هست و کسی که این را غلط بداند جز اینکه خودش را… اصلاً ولش کن. (می‌شود دربارۀ مناسب یا نامناسب بودنش در بافت هر جمله و در هر کتاب صحبت کرد اما غلط نیست و در کتاب‌های هری پاتر «شومینه» به نظرم معادل «مناسب‌تری» بود.) اصطلاحات دیگری هم هست که ترجمۀ اشتباهی نبود، اما می‌شد دربارۀ معادل‌های بهتر در آن مورد صحبت کرد. خب، این سلیقۀ مخاطب را تغییر می‌دهد و به همین صورتی که گفتم می‌کند. اولین نمودش را در نقد خود کتاب هری پاتر خواهیم دید و بعد از آن در ترجمه‌های دیگران. آیا آن وقت انتظاری می‌رود که مخاطبان ما دربارۀ مسائل ترجمه و ویرایش و نقد ادبی مقالات و کتاب‌هایی که می‌خوانند در آینده به «استدلال» گوش دهند؟ آیا با چنین روالی نحوۀ انتخابشان تغییر نمی‌کند؟
بگذارید کمی دورتر را هم ببینیم: آیا خواننده‌ای که با چنین روالی در زندگی‌اش خو بگیرد در مسائل سیاسی و اجتماعی به «استدلال» گوش می‌دهد؟ یا تمرکزش را صرفاً بر منکوب کردن طرف مقابل می‌گذارد بدون شنیدن استدلال؟ آیا آن وقت در مسائل سیاسی و اجتماعی تبدیل به غلام حلقه‌به‌گوش دیگران نمی‌شود/نشده؟ مثال‌های سیاسی و اجتماعی چنین موضوعی آن قدر فراوان است که نیازی نیست من ذکر کنم و فقط در کشور خودمان هم نیست؛ در کل دنیا می‌شود آن را پیدا کرد. کافی است ببینید که رسانه‌های جریان اصلی (main stream) در دنیا چگونه افکار عمومی را شکل می‌دهند و از کثیف‌ترین نیروها برایمان فرشته می‌سازند و از نجیب‌ترین نیروها اهریمن.
امیدوارم سرتان به درد نیامده باشد.
ارادت متقابل